พุงป่อง ไม่ว่าจะจากอ้วนลงพุง หรือ จากสาเหตุอื่นๆ ล้วนเป็นสัญญาณที่ร่างกายพยายามบอกกับเรา ว่าอาจมีการเสียสมดุลหรือความผิดปกติบางอย่างเริ่มเกิดขึ้น
หมอชอบเรียนวิชาชีววิทยาตั้งแต่เด็ก โดยเฉพาะบทที่เกี่ยวกับร่างกายของเรา จะอินไปกับเนื้อหามาก เพราะรู้สึกว่าร่างกายของเราคือเครื่องจักรมหัศจรรย์ที่แท้จริง เป็นเครื่องจักรที่เราอาศัยอยู่ ขับเคลื่อนชีวิตของเราในแต่ละวัน ซึ่งพวกเราก็ต่างใช้งานร่างกายนี้จนเพลิดเพลิน และหลายครั้งก็หลงลืมที่จะดูแล ละเลยที่จะสังเกตสัญญาณผิดปกติบางอย่างที่ร่างกายพยายามบอกเรา
พุงป่อง คืออะไร
คือ สัญญาณหนึ่งที่บ่งถึงความเปลี่ยนแปลงบางอย่างในร่างกายการ วัดว่าเรามีพุงหรือไม่นั้นมีหลายวิธี หนึ่งในสูตรที่จำได้ง่ายคือ เส้นรอบเอวของเราไม่ควรจะมากเกินกว่า 80 ซม.สำหรับผู้หญิง และ 90 ซม.สำหรับผู้ชาย
สาเหตุที่พบได้บ่อยสุดคือ
พุงป่องขึ้นมาจากมีไขมันในช่องท้อง หรือ ที่เรียกกันภาษาคนทั่วไปว่า อ้วนลงพุง ไขมันในช่องท้องนี้มีชื่อเรียกทางการแพทย์ว่า Visceral fat เป็นไขมันที่อยู่ภายในช่องท้อง ไม่ใช่ไขมันที่ผิวหนังซึ่งเราหยิบจับขึ้นมาเป็นชั้นๆได้ ไขมันในช่องท้องนี้เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเรื้อรังต่างๆ เช่น
โรคหลอดเลือดหัวใจ
เบาหวาน
โรคหลอดเลือดสมอง
อัลไซเมอร์
พุงป่องจากไขมันในช่องท้อง
เป็นคำเตือนจากร่างกายว่า เราควรต้องปรับการกินอาหาร ลดน้ำตาล น้ำหวาน ของหวาน ของทอด เนื้อแปรรูป และออกกำลังขยับร่างกายให้มากขึ้น เพื่อลดไขมันส่วนเกินนี้ จุดประสงค์ของการลดพุงไม่ใช่เพราะความสวยงาม แต่เป็นการดูแลร่างกายให้กลับมาเป็นปกติ ไม่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคต่างๆให้กับร่างกาย
อีกสาเหตุที่พบได้คือ พุงป่องจากท้องอืด มีลมในช่องท้องมาก มักมาร่วมกับอาการปวดแน่น ไม่สบายท้อง เรอบ่อย พุงป่องๆยุบๆ สัมพันธ์กับมื้ออาหาร สาเหตุของท้องอืดนั้นมีหลากหลาย ทั้งจากโรคเช่น แผลในกระเพาะอาหาร กรดไหลย้อน นิ่วในถุงน้ำดี หรือจากอาหารที่มีแก๊สเยอะ เช่น น้ำอัดลม โซดา เบียร์ หรืออาหารที่มีกากมากๆและย่อยยาก เช่น ผักสด ของหมักดอง และในบางคนอาจเกิดจากนมวัว เนื่องจากไม่มีเอนไซม์ย่อยน้ำตาลในนม ถ้าร่างกายส่งสัญญาณท้องอืดจากลมในช่องท้องมาก ควรสังเกตว่าสัมพันธ์กับอาหารประเภทไหน อาจทำบันทึกอาหาร (food diary) เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างอาหารกับอาการ และหากเป็นเรื้อรัง หรือมีอาการอื่นร่วม เช่น ปวดท้อง น้ำหนักลด ขับถ่ายผิดปกติ อุจจาระผิดปกติ ควรรีบไปพบแพทย์
พุงป่องอีกประเภทที่พบไม่มากแต่ควรให้ความสนใจมาก คือพุงป่องจากมีน้ำในช่องท้องมากผิดปกติ หรือที่เรียกว่า ท้องมาน จะมีลักษณะพุงโตผิดปกติ ไม่สัมพันธ์กับสัดส่วนร่างกาย เช่น ตัวผอมแต่มีพุงกลมโต มักมีอาการอื่นๆร่วม เช่น ท้องอืด เบื่ออาหาร ขาบวม สาเหตุของการมีน้ำในช่องท้องนั้นมีหลากหลาย ทั้งจากโรคตับ โรคไต โรคหัวใจ มีการอักเสบติดเชื้อในช่องท้อง รวมไปถึงมะเร็งในช่องท้อง ดังนั้น ถ้าร่างกายส่งสัญญาณพุงป่องผิดปกติในลักษณะนี้ ควรรีบไปตรวจเพื่อวินิจฉัยและหาสาเหตุ
สรุปแล้ว พุงป่อง ไม่ว่าจะจากอ้วนลงพุง หรือ จากสาเหตุอื่นๆ ล้วนเป็นสัญญาณที่ร่างกายพยายามบอกกับเรา ว่าอาจมีการเสียสมดุลหรือความผิดปกติบางอย่างเริ่มเกิดขึ้น ถ้าอยากจะใช้งานร่างกายกันไปนานๆ ต้องหมั่นสังเกตอาการและดูแลเค้าอย่างทะนุถนอมในทุกๆวันนะคะ
พญ.ธิดากานต์ รุจิพัฒนกุล (หมอผิง)
อ่านเพิ่มเติม
เกี่ยวกับ Visceral fat: https://www.webmd.com/diet/what-is-visceral-fat#1
เกี่ยวกับ อ้วนลงพุง https://med.mahidol.ac.th/…/services/knowledge/06232020-1638